Katheteriseren: voorbehouden handeling

Blaaskatheterisatie: welke technieken zijn er en hoe pas je ze toe?

Wat is katheteriseren?

Katheteriseren is het inbrengen van een dun slangetje via de plasbuis in de blaas. Dit wordt ook wel een blaaskatheter genoemd. Het inbrengen van een katheter is een voorbehouden handeling en mag daarom enkel uitgevoerd worden door een arts, verpleegkundige of verzorgende die hiervoor bevoegd is.

Een blaaskatheter wordt geplaatst wanneer er bijvoorbeeld sprake is van retentie. Dat betekent dat het voor de cliënt niet mogelijk is om op een natuurlijke manier te plassen, de cliënt houdt dan urine vast. Ook kan een katheter ingebracht worden wanneer er urine verlies is zonder dat de cliënt dit wil, ook wel incontinentie genaamd.

Soorten blaaskatheters

Afhankelijk van hoelang een katheter moet blijven zitten, zijn er verschillende soorten blaaskatheters mogelijk:

Eenmalige blaaskatheter
Intermitterende blaaskatheter
Verblijfskatheter

Eenmalige blaaskatheter

Deze katheter wordt geplaatst wanneer de cliënt tijdelijk niet in staat is om zelf zijn/haar blaas te legen.

Intermitterende blaaskatheter

Intermitterend katheteriseren wordt ook wel zelfkatheterisatie genoemd, omdat dit een geschikte manier is om cliënten zelf te leren katheteriseren. Zo kan bijvoorbeeld een blaasontsteking of incontinentie voorkomen worden.
Bij intermitterende katheterisatie wordt de katheter weer verwijderd zodra de blaas leeg is. Deze vorm van katheterisatie wordt bijvoorbeeld toegepast wanneer iemand rugletsel heeft, na een bekkenoperatie of bij beschadiging van zenuwen. Intermitterend katheteriseren geeft minder kans op een urineweginfectie dan een verblijfskatheter.

Verblijfskatheter

De verblijfskatheter is een katheter die geplaatst wordt wanneer er sprake is van langdurige katheterisatie. In de zorg wordt deze soort ook wel afgekort als CAD (van het Franse ‘cathéter à demeure’). De verblijfskatheter moet om de zes tot acht weken vervangen worden.

Er zijn twee typen verblijfskatheters:

De transurethrale verblijfskatheter: hierbij wordt de katheter ingebracht via de plasbuis.
De suprapubische katheter: de katheter loopt via een sneetje in de onderbuik naar de blaas.

Het inbrengen van een suprapubische katheter is een chirurgische ingreep en mag hierom enkel uitgevoerd worden door een bevoegde arts. Een bevoegde verpleegkundige mag deze katheter vervolgens wel verwisselen. Ben jij bekwaam en bevoegd voor het verwisselen van een suprapubische katheter? Start vandaag nog met de online 3D e-learning van CareUp. Hiermee kun jij jouw bekwaamheid testen én je bevoegdheid voor deze voorbehouden handeling halen! Je verdient er ook 1 accreditatiepunt mee.

Blaaskatheteriseren: voorbehouden handeling

Katherisatie man

Het plaatsen van een blaaskatheter bij een man is een voorbehouden handeling die ook enkel uitgevoerd mag worden door een bekwame én bevoegde zorgprofessional, bijvoorbeeld een verpleegkundige. Soms mag ook een verzorgende IG’er deze handeling uitvoeren, maar dit is afhankelijk van de zorgorganisatie en kan/mag alleen onder toezicht van een bevoegde zorgprofessional.

Katheterisatie vrouw

Ook het plaatsen van een katheter bij een vrouw, is een voorbehouden handeling die enkel uitgevoerd mag worden door een zorgprofessional met de juiste scholing en een bekwaamheidsverklaring. Dit kan zowel een verpleegkundige als een verzorgende IG’er zijn.

Verschil katheterisatie man/vrouw

De plasbuis van een man is gemiddeld 18-20 cm lang. Bij een vrouw is de urinebuis 3-4 cm. Een katheter voor een vrouw is dus een stuk korter dan die van de man. Daarnaast is de urinebuis van de man gebogen. Hierdoor is het vaak dus lastiger om via de penis een katheter in te brengen, dan via de vagina. Bij een man kan de handeling als pijnlijk ervaren worden en wordt er vaak eerst verdovende gel gebruikt. Bij een vrouw is veelal alleen glijmiddel voldoende.

Zowel het plaatsen van een verblijfskatheter bij de man, als bij de vrouw kun je via de online 3D simulatie game van CareUp oefenen én toetsen. Zo kun je dus direct testen hoe bekwaam jij bent in deze handeling en tevens jouw bevoegdheid halen! Start direct:

Vilans KICK-protocol katheteriseren

Het meest bekende en gevolgde protocol voor het plaatsen van een katheter is het Vilans KICK-protocol. De handelingen die je bij CareUp kunt oefenen en toetsen zijn dan ook allen gebaseerd op de Vilans KICK-protocollen.

Voordat je een katheter gaat plaatsen is het belangrijk dat je mondelinge toestemming hebt van de cliënt. Ook is het van belang dat je de cliënt vooraf goed informeert over de blaaskatheter en over de reden van de plaatsing.

Handeling katheter inbrengen

Het inbrengen van de katheter moet zo steriel mogelijk gebeuren, om zo de kans op een infectie te verkleinen. Globaal ziet de handeling er als volgt uit:

Pas handhygiëne toe en maak het werkveld schoon
Leg alle spullen klaar en controleer deze
Reinig de penis of schaamstreek en gebruik indien nodig verdovende gel of glijmiddel
Wacht tot de verdovende gel begint te werken en breng de katheter in (zie specifieke uitleg)
Pas nu weer handhygiëne toe en sluit vervolgens de katheter aan (zie specifieke uitleg)

Katheter aansluiten

Ook het juist aansluiten van de katheter is onderdeel van het Vilans KICK-protocol voor het plaatsen van een verblijfskatheter. Dit zijn de globaal de handelingen die je moet uitvoeren bij het aansluiten van de katheter:

Desinfecteer het aansluitpunt van de urineopvangzak
Pas handhygiëne toe en vouw de steriele doek open
Bevestig de slang van de urineopvangzak aan de katheter. Let op dat je het in te brengen gedeelte van de katheter niet aanraakt.

Katheter inbrengen

Het inbrengen van de blaaskatheter is, vooral bij de man, een risicovolle handeling. Daarom is het erg belangrijk om hier bekwaam in te zijn als zorgprofessional, zodat het voor de cliënt een geen onaangename ervaring wordt. Dit zijn de stappen die globaal je volgt tijdens het inbrengen van de blaaskatheter:

Draag steriele handschoenen
Breng de katheter in tot aan de vertakking
Vul de katheterballon langzaam met de voorgeschreven hoeveelheid vloeistof uit de spuit
Trek de katheter iets terug totdat je weerstand voelt
Reinig de penis of schaamstreek
Trek de handschoenen uit en pas handhygiëne toe.
Bevestig de katheter op de buik met een pleister of tape en buig de katheterslang met een lichte bocht naar het dijbeen. Let op dat deze niet kan knikken.

Deze handeling zowel qua theorie als in de praktijk oefenen? Dat kan met CareUp, omdat CareUp een unieke 3D simulatie game ontwikkeld heeft van het plaatsen van de verblijfskatheter bij de man en bij de vrouw.

Zo kun jij gewoon via je telefoon, tablet of computer deze voorbehouden handeling oefenen én toetsen. Slaag jij voor de toets dan ben je bekwaam én bevoegd om deze handeling uit te voeren. Ook ontvang je hiervoor ODA punten en/of accreditatiepunten, want alle CareUp cursussen zijn geaccrediteerd door het V&VN.